PRACA ZESPOŁOWA.

W zakresie malarskiej wypowiedzi dziecka praca w zespole ma olbrzymią przewagę nad pracą indywidualną. Tylko bardzo małe dzieci, które nie rozumieją jeszcze zespołowego współżycia, rysują zapamiętale w samotności. Dzieci; które poznały życie zespołowe czy to wśród rodzeństwa, czy w przedszkolu, chętniej i lepiej pracują wspólnie. Rozwijają się też szybciej, gdyż widzą równocześnie wiele rozwiązań.

Zespoły dzieci nie powinny być zbyt liczne. Grupa trzydzieściorga dzieci wydaje się być zbyt wielka. W tej liczbie trudno nauczycielowi opanować całość i dostrzec wszystkie ważne, charakterystyczne i krytyczne momenty. Piętnaścioro dzieci wydaje się stanowić najlepszy zespół do stworzenia odpowiedniego nastroju dla wspólnej pracy, możliwej do opanowania przez nauczyciela. Tylko bardzo utalentowany pedagog, posiadający dużo doświadczenia w tym przedmiocie, może dobrze pokierować dużym zespołem dzieci.

W zespole wybijają się po pewnym czasie jednostki zdolniejsze, które pobudzają zespół, a nawet go prowadzą, ułatwiając pracę nauczycielowi. Jednak ustalenie i wyjaśnienie tego, które jednostki są przodujące, leży w rękach nauczyciela. On może wskazywać na istotne wartości i na najlepsze rozwiązania i w ten sposób może nawet decydująco wpływać na ustalenie się opinii co do poszczególnych prac, a zatem i ich autorów.

Ale kryje się w tym i niebezpieczeństwo. Nauczyciel może się mylić, może mieć swoje osobiste upodobania czy poglądy, które niekoniecznie są słuszne. Nie powinien więc nigdy swego zdania zespołowi narzucać, a raczej opinia powinna się ustalać przez wspólną dyskusję i ocenę, tylko kierowaną przez nauczyciela.

Trzeba przy tym stale pamiętać o zaledwie względnej słuszności naszych sądów i o tym, że ta sama rzecz oglądana w różnych warunkach będzie nam się inaczej przedstawiać. Jeżeli na przykład oglądamy z daleka dwie prace, jedną wykonaną energicznie czy nawet brutalnie, a drugą delikatną i misterną, wyda nam się lepsza ta pierwsza. Jeśli zaś oglądać je będziemy z bliska, druga ukaże nam swoje zalety. W istocie mogą być obie bardzo dobre albo bardzo złe.

Tak więc oglądanie, porównywanie oraz omawianie prac z całym zespołem musi być kierowane umiejętnie i z dużą świadomością rzeczy. Tylko w takim wypadku oceny będą słuszne i celowe i my nie popełniamy błędu wysuwając na czoło zespołu jednostki, które nie zasługują na takie wyróżnienie.

W każdym razie zespół jako całość winien być twórczym i decydującym czynnikiem, a nauczyciel powinien się liczyć z rzeczowymi argumentami zespołu. Dzieci są bezpośrednie i szczere, dlatego ich zdanie może być trafne i podane bez uprzedzeń. Trzeba dać im możność wypowiedzenia się i z kolei od nich wydobyć argumenty i słuszne uzasadnienia w rzeczowej dyskusji, która powinna być, oczywiście, dostosowana zawsze do poziomu zespołu.