OBRAZ Z PRZYPOMNIENIA.

Ćwiczeniem nieco odmiennym od ćwiczenia z wyobraźni jest obraz z przypomnienia. Różnica polega na tym, że w pierwszym ćwiczeniu praca była wykonywana na podstawie opowieści, natomiast obecnie opieramy się na przypomnieniu rzeczy widzianych w naturze. Chodzi o to, aby dziecko zbliżyć do rysowania konkretnych przedmiotów. Nie dajemy mu zatem literackiej opowieści, z której samo wybiera temat według własnego upodobania, lecz skierowujemy jego uwagę na temat określony. Dążymy do uzyskania już nie dowolnego obrazu, lecz do obrazu bardziej określonego.

Są przedmioty, którymi się dzieci szczególnie interesują. Dziewczynki znają doskonale kształty i barwy swych lalek, wózków, kotków, piesków i kwiatków, chłopcy — lokomotyw, aut, czołgów, armat, samolotów, tramwajów itp. A znają one te przedmioty aż do drobnych szczegółów, o czym przekonamy się ze zdziwieniem przy bliższym omawianiu tematów w klasie. Właśnie dzieci same zwrócą nam uwagę na różnicę pomiędzy poszczególnymi typami tych przedmiotów. Chodzi więc o to, aby w klasie postawić zagadnienie i wywołać zainteresowanie i dyskusję na temat wyglądu tych przedmiotów. Wnet zjawią się takie dzieci, które opiszą dokładnie kilka typów omawianych przedmiotów, gdyż oglądały je już wielokrotnie z największym zainteresowaniem. W dyskusji ustalają się więc coraz dalsze szczegóły, charakterystyczne dla budowy i zabarwienia tych przedmiotów. Dzieci coraz żywiej przypominają sobie, jak te przedmioty wyglądają, i nawzajem pomagają sobie wywoływać w pamięci ich żywą wizję, aby następnie wyrazić je obrazem.

W tym ćwiczeniu można ograniczyć się do szukania różnic indywidualnych w obrębie jednej grupy przedmiotów. Takie ograniczenie zmusza do ściślejszego precyzowania różnic pokrewnych przedmiotów. Jeżeli obierzemy taki temat, w którym występują na przykład rozmaite narzędzia pracy, wozy kolejowe czy tramwaje, wozy straży ogniowej itp., przekonamy się, że dzieci doskonale pamiętają cechy różniące te przedmioty i dzięki temu coraz lepiej poszczególne przedmioty charakteryzują. Ze zdziwieniem na przykład dowiemy się, że dzieci doskonale potrafią określić różnice, jakie zachodzą między wiejską strażacką sikawką z beczułką, małomiasteczkową konną z dwuramienną ręczną pompą i miejską motopompą na zmotoryzowanym wozie. Na tej zasadzie można przeprowadzić szereg ćwiczeń, w których dzieci wykonają obrazy i wyraźnie podkreślą różnice gatunków drzew, kwiatów, ryb, zwierząt, rodzajów broni, przyrządów technicznych itp. Nie należy jednak nigdy zapominać, że celem naszym nie jest sam fakt czy proces wyrażania przedmiotów, lecz że używamy ich w celu stwarzania nowych, bogatych i pięknych malarskich kompozycji.

Ważną rzeczą jest kierowanie uwagi dzieci nie na jakiś jeden oderwany przedmiot, lecz na całą grupę pokrewnych przedmiotów. Odtwarzanie jednego oderwanego przedmiotu, a więc na przykład młotka, nie jest wskazane i trudno coś interesującego powiedzieć o takim jednym przedmiocie, O ileż łatwiej zainteresować zespół tematem stolarni, kuźni, garażu, wnętrza fabryki, portu, stoczni itd. Przedmioty stają się w takim przypadku częścią żywej i interesującej całości, na temat której można łatwo powiedzieć wiele ciekawego. Zestawienie różnic daje możność rysowania wielu form kontrastowych, co właśnie bywa interesujące i zabawne, a z punktu widzenia malarskiego pouczające.

Powodzenie i uzyskanie dobrych wyników w zakresie ćwiczeń z przypomnienia polega w dużej mierze na umiejętnym prowadzeniu dyskusji. W ćwiczeniach z przypomnienia mogą dzieci ponadto odtwarzać widziane krajobrazy, wnętrza, ulice, boiska itp. Wizja malarska rodzi się tu na podstawie przypomnienia. Żywość i plastyka opisu, a także położenie akcentu na momenty charakterystyczne z punktu widzenia malarskiego w znacznym stopniu decydują o wyniku.

Krajobrazy, w których występują skomplikowane zjawiska skrótów i zbiegów perspektywicznych, można z powodzeniem radykalnie uprościć. Zatem i wnętrza, i krajobrazy na niższych stopniach nauki mogą być traktowane nawet zupełnie płasko. Jest to nawet pożądane ze względu na wiek dziecka.

Dzieci uwzględniają proporcje poszczególnych przedmiotów, charakteryzują je doskonale, natomiast stosunek wielkości między poszczególnymi przedmiotami ulega często zniekształceniu. Tego rodzaju przesunięcia znane są również z historii malarstwa. U dzieci często wynika to z chęci pomieszczenia obok siebie kilku niewspółmiernie wielkich przedmiotów. Dziecko różnice te wyrównuje indywidualnie dla celów kompozycyjnych.

Ćwiczenia z przypomnienia można wykonywać wszystkimi uprzednio omówionymi technikami.