Analiza malowanych wnętrz i krajobrazów.

Analiza wnętrz i krajobrazów musi być również pozbawiona drobiazgowości, a raczej powinna być swobodna i malarska. Stwierdzamy na przykład w jakimś krajobrazie, że pole leży u dołu, wzgórze jest wyżej, a jeszcze wyżej niebo. Ustalamy więc, że pozioma przestrzeń pola jest duża, przestrzeń wzgórza stosunkowo mała, a niebo nad nimi zajmuje w obrazie określoną część kartki. Dalej stwierdzamy, że dom znajduje się w pionie pod szczytem wzgórza, a drzewa są wysokie i smukłe albo małe i krzaczaste i rosną na lewo albo na prawo od domu. Jeżeli dzieci po powrocie do klasy rozplanują krajobraz w przybliżeniu według omówienia, możemy się tym zadowolić. Krajobraz powinien być jednak przez każde dziecko pojęty samodzielnie i wyrażony inaczej.

Wysiłek nasz w kierowaniu obserwacją dziecka winien zmierzać do ciągłego zestawiania różnic i porównywania ich dla ustalenia proporcji i charakteru poszczególnych przedmiotów, ale prace tego typu nie powinny tracić uroku autentycznej malowanki dziecka.

Ćwiczenia z pokazu uczą spostrzegania kształtów i barw, a nadto uogólniania i pomijania nieistotnych szczegółów, ale powinny również uczyć komponowania obrazu w sensie malarskim.

Obraz jako uporządkowana malarska całość, przeniknięty dyscypliną jednolitego i własnego pojmowania zjawiska, jest tu głównym zadaniem. Wycinek rzeczywistości, który wyrażamy, powinien być wypowiedziany malarskimi wartościami, a więc kontrastami form, a nie powierzchowną imitacją przedmiotu.

W tych ćwiczeniach znajdziemy czas i okazję do zastanowienia się nad działaniem malarskiego kontrastu i właściwym sposobem zastosowania go w obrazie. Jednak te zagadnienia musimy ujmować w prostą i dla dziecka przystępną formę, pozbawioną wszelkiego teoretyzowania.

Takimi podstawowymi kontrastami malarskimi są: różnice kierunków, wielkości, zagęszczeń, ciężarów, walorów, temperatur, ostrości itp. Jednak w rozmowie z dziećmi trzeba dla tych spraw znaleźć odpowiednią formę omawiania. Wykazanie, że dzięki użyciu pewnych kontrastów i ustawień zostało uzyskane określone działanie, może być pożyteczne. A więc nie szukamy żadnych teoretycznych prawideł, lecz porównujemy różne rozwiązania (różne obrazy) i staramy się wykryć, dlaczego pewne są czytelne i wymowne, a inne mniej udane.

Taka poglądowa nauka oparta o analizę obrazu, przeprowadzona w zespole klasowym w lekkiej i przystępnej formie, może być pożyteczna.